΄΄ΙΕΡΑ ΚΑΤΗΧΗΣΙΣ - ΚΑΤΗΧΗΤΙΚΟΝ ΣΧΟΛΕΙΟΝ΄΄
Υπό Αιδεσιμολ. Δημητρίου Λυμπεροπούλου
Εφημερίου Ιερού Ναού Προφήτου Ηλιού Τριπόλεως
Η κατήχησις είναι μία θεμελιώδης λειτουργία της πνευματικής αποστολής της Εκκλησίας, για την σωτηρία του ανθρώπου και του κόσμου, αφ ενός μεν γιατί προσφέρει την αυθεντική πρόταση στο περί Θεού ερώτημα, αφ ετέρου δε γιατί αποτελεί την αυθεντική απάντηση στην κλίση του ανθρώπου, στην ροπή του, δηλαδή, προς μία υπερβατική Θεία δύναμη η οποία καθόρισε τα πάντα, όλη την λειτουργία του σύμπαντος (Σπυρίδων Δημ. Κοντογιάννης, καθ. Α.Π.Θ.).
Η κατήχησις πρέπει να μεταδίδει την αυθεντική Εκκλησιαστική παράδοση, την αλήθεια ανόθευτη, όπως αυτή παραδόθηκε από τον ίδιον τον Ιησούν Χριστόν και τους Αποστόλους Του, και όπως αυτή περιέχεται στην Αγία Γραφή (Παλαιά και Καινή Διαθήκη) και στις αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων.
Από αυτών των πρώτων χριστιανικών χρόνων έχομεν σαφείς νύξεις και αποπείρας επιστημονικής ερεύνης και διατυπώσεως ΄΄του κατηχείν΄΄ (επιστολή Βαρνάβα, ποιμήν του Ερμά κ.λ.π.). Η δε περίφημη κατηχητική Σχολή της Αλεξάνδρειας, και τα έργα των κατά τον χρυσόν αιώνα της εκκλησιαστικής φιλολογίας, ακμασάντων μεγάλων της Εκκλησίας Πατέρων ( Κυρίλλου Ιεροσολύμων, Αθανασίου του Μεγάλου, Βασιλείου του Μεγάλου, Αμβροσίου) δεικνύουν πόσης ερεύνης ηξιούτο η κατηχητική, ως τα μέγιστα προάγουσα το έργον της Εκκλησίας. (Σύγχρονος Εγκυκλοπαίδεια, ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ).
Την πρώτη μετά Χριστόν περίοδο, όταν δεν είχε επικρατήσει ο νηπιοβαπτισμός και οι άνθρωποι εισήρχοντο εις την εκκλησίαν σε μεγάλη ηλικία, εγένετο εξέτασις του περιεχομένου της κατηχήσεως, διά το αν έμαθον αυτά στα οποία κατηχήθησαν.
Σήμερα όμως, εφ όσον έχει επικρατήσει ο νηπιοβαπτισμός, την υποχρέωσιν της κατηχήσεως να διδάξουν και να μεταδώσουν τις αλήθειες στους νέους, έχουν οι γονείς και οι ανάδοχοι. Για την εμπέδωσιν όμως των γνώσεων, ασφαλώς έχουν η Εκκλησία και τα μέλη της. Η ψυχή του ανθρώπου πρέπει να καλλιεργηθεί με την αξίνα της Θείας Χάριτος, για να έχει πλουσίαν πνευματικήν καρποφορίαν.
Ερχόμεθα όμως στην εποχή που η Ορθόδοξος Εκκλησία έζησε για πολλούς αιώνες την πρόκλησιν της αποστασίας από την χριστιανικήν πίστην, η οποία προερχόταν, είτε από την βίαιη αξίωση του αλλόθρησκου κατακτητού, τόσον εις την ενδοχώραν όσον και εις τους εμπερίστατους λαούς της Ανατολικής Ευρώπης, είτε από την ανεξέλεγκτη λαίλαπα των δυτικών αντιθειστικών πολιτικών, ιδεολογικών και πνευματικών τάσεων.
Δια τον λόγον αυτόν ήδη από τον δέκατον έκτον αιώνα, η κατήχησις των πιστών έγινε το πρώτιστον μέλημα της πνευματικής αποστολής της Εκκλησίας, η οποία οφείλει να προσαρμοστεί στις νέες πνευματικές ανάγκες, οι οποίες προέκυψαν από τις ιδεολογικές ή πνευματικές συγχύσεις μεγάλου αριθμού μελών της.
Η κατήχησις υπήρξε πάντοτε μία πολύμοχθος αποστολή. Το έργο της κατηχήσεως είναι λίαν λεπτό και σοβαρό. Εις τας ημέρας μας όμως εμφανίζει μεγαλυτέρας δυσκολίας διότι πλείστοι παράγοντες εκ ποικίλων πλευρών, παρεμβάλλουν εμπόδια εις τας επιδιώξεις του. Ένεκεν του λόγου τούτου, επιβάλλεται όχι μόνον σαφής διατύπωσις των επιδιωκομένων υπό του κατηχητικού έργου σκοπών και συνεργασία πασών των κατηχητικών δυνάμεων προς πραγμάτωσιν αυτών, αλλά και διαρκής επαγρύπνησις, ώστε αι καταβαλόμεναι κατηχητικαί προσπάθειαι να αποβαίνουν όσον το δυνατόν περισσότερον αποτελεσματικαί.
Κατά τους νεωτέρους λοιπόν χρόνους έρχεται το Κατηχητικόν Σχολείον να αναλάβει το έργον της κατηχήσεως. Η Κατήχησις και το Κατηχητικόν Σχολείον στην σημερινή τους μορφή, υποκαθιστούν τις αρχαίες της πρώτης εκκλησίας κατηχητικές σχολές, στην διδασκαλία των χριστιανικών αληθειών και διαδέχεται εν πολλοίς το έργον του « Κρυφού Σχολειού».
Τα Κατηχητικά Σχολεία εμφανίστηκαν εις την Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα, κατά μίμηση των « Κυριακών Σχολείων » (Sunday Schools) που καθιερώθηκαν στην Αγγλία αρχικώς, από τον Robert Reeks (1731-1811), και στην συνέχεια και σε άλλες χώρες (Greek Archidiocese, Sunday School, Materials, NY 1956) δια την καθιέρωσιν του θεσμού στην Ελλάδα ηργάσθηκαν οι Ιερείς (Γ. Μακρής, Μ. Τσακτάνης, Α. Νησιώτης κλπ).
Η Αποστολική Διακονία υιοθέτησε τον θεσμό αυτό, η οποία αμέσως μετά την ίδρυσίν της (1946), επιχείρησε να υπαγάγη τα Κατηχητικά Σχολεία στην επίσημη Εκκλησία. Το 1958 συνέστησε ειδική επιτροπή και κατάρτισε αναλυτικά προγράμματα λειτουργίας των, που ενεκρίθησαν το 1960 από την Ιεράν Σύνοδον της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Σκοπός του Κατηχητικού Σχολείου είναι « να επιδιώκεται η καλλιέργεια ορθοδόξου φρονήματος εν ταις ψυχαίς των παίδων, εις τρόπον, ώστε να καταστούν ούτοι ικανοί, ίνα μετέχωσι της Μυστικής Ζωής του Χριστού, και ανυψωθώσι, τη βοηθεία της Θείας Χάριτος, « εις το καθ' ομοίωσιν ως δυνατόν» (Αλεξάνδρου Γεώργιος, οδηγός κατηχητικών Σχολείων CHICAGO,1930).
Το Κατηχητικόν Σχολείον αποτελεί την μεγαλύτερην αναμορφωτικήν δύναμιν της Εκκλησίας, για τις καθαρές και γόνιμες ψυχές των παιδιών μας και των νέων γενικώς. Πρόκειται για έναν καρποφόρο θεσμό, που αρδεύει τις ψυχές των νέων στα σχολεία της πατρίδος μας, με τα ζείδωρα νάματα της πίστεως μας.(Greek Orthodox Sunday Schools of America).
Το πόσον το έργον του Κατηχητικού Σχολείου συνετέλεσε, και συντελεί εις την ψυχικήν καλλιέργειαν των νέων, φαίνεται περίτρανα από τα εγκώμια μεγάλων παιδαγωγών, ως επίσης και από το ιστορικόν γεγονός, που όταν οι Εκκλησίες κατά την περίοδον του 1950-1970, σύμφωνα με τα στοιχεία της Αποστολικής Διακονίας, γέμιζαν από κατηχητόπουλα. Τότε η νεολαία ήτο υγιής, και δεν υπήρχον οι σημερινές θανατηφόρες πληγές (ναρκωτικά, AIDS) που ταλανίζουν, φθείρουν και οδηγούν τους νέους με τον έκλυτον αυτόν βίον τους, και εις αυτόν τούτον τον θάνατον.
Θερμή λοιπόν έκκλησις και παράκλησις, οι γονείς και οι διδάσκαλοι, Ιερείς και ποιμένες να βοηθήσουν όλοι μαζί, ούτως ώστε τα Κατηχητικά Σχολεία να ανθίσουν και πάλι, να γεμίσουν οι Ιεροί Ναοί και τα κέντρα Νεότητος με παιδιά, να καρποφορήσουν και να αποδώσουν τους αγλαείς καρπούς του λόγου του Θεού.
Νεολαία χωρίς Θεό είναι καράβι ανερμάτιστο. Είναι καράβι κλυδωνιζόμενο μέσα στα αχθηφόρα κύματα του κοινωνικού πελάγους, που προσπαθεί να προσαράξη σε εύδειον λιμένα. Η ίδια η νεότης , άπειρος και ακατάρτιστος όπως είναι, γίνεται εύκολη λεία των συνεχώς αναφυομένων κέντρων αντιορθόδοξης χροιάς και πνεύματος, στην σημερινή λεγόμενη ΄΄ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ΄΄.
Τα Κατηχητικά λοιπόν Σχολεία, προετοιμάζουν τα παιδιά να γίνουν τα υγιά στοιχεία της κοινωνίας του μέλλοντος. Αυτά θα μας δώσουν την γλυκιά Μητέρα, τον Σεβαστό Πατέρα, το υπάκουο στους γονείς παιδί, τον Χριστιανό δάσκαλο, τον ευλαβή Ιερέα, τον Άγιο Επίσκοπο , τον χριστιανό πολιτικό, τον δίκαιο δικαστή, τον έντιμο αστυνομικό, τον άξιο και πιστό στον όρκο του Ιπποκράτη γιατρό, συντελώντας έτσι στην αναβάθμιση της κοινωνίας (αρμονική συμβίωσις, κοινωνική δικαιοσύνη).
Το έργον του Κατηχητικού Σχολείου, δια να αποβή αποτελεσματικόν, δεν πρέπει να περιορίζεται εις το ωριαίον καθ' εβδομάδα κατηχητικόν μάθημα εις τους Ιερούς Ναούς, αλλά ενδείκνυται όπως καταστή συνεχές και αδειάλειπτον, και δη εις τα λειτουργούντα κέντρα Νεότητος. Εκεί όπου υπό την άοκνον φροντίδα και επιμέλεια των Ιεροκηρύκων, θα διδάσκωνται και θα κατηχώνται έφηβοι, τας θεμελιώδεις αλήθειας περί της πίστεως, της ιστορίας και της λατρευτικής ζωής της Εκκλησίας μας, ούτως ώστε δι' αυτών να εισάγωνται συγχρόνως εις το πνεύμα και την ατμόσφαιραν της Ορθοδόξου λατρείας και ζωής.
Η Ελλαδική Εκκλησία, εις εκδήλωσιν στοργής και αγάπης προς τα μοχθούντα τέκνα της, και δη προς τα εργαζόμενα παιδιά της, οφείλει να καταβάλει ειδικήν κατηχητικήν μέριμναν δια τας θρησκευτικάς αυτών ανάγκας.
Είναι λογικόν, όπως η Κατηχητική διδασκαλία, καθίσταται έτι περισσότερον ελκυστικωτέρα και αποτελεσματικωτέρα, να υπάρχει η χρήσις παντός είδους εποπτικού μέσου (εικόνες, ταινίες θρησκευτικού και μορφωτικού χαρακτήρος, έγχρωμες διαφάνειες κ.λ.π.) (Greek Archdiocese Sunday school Materials, N.Y. 1956).
Σημαντικωτέρα όμως επιδίωξις, πρέπει ως είναι φυσικόν, να θεωρείται η επιλογή και ο καταρτισμός των καταλλήλων προσώπων τα οποία θα αναλάβουν το λεπτόν και δυσχερές έργον της κατηχήσεως της συγχρόνου νεότητος.
Δια να αρθρωθεί λοιπόν το Κατηχητικόν έργον χρειάζεται:
Α) Στις ενορίες όπου υπηρετούν περισσότεροι του ενός Εφημερίου, να ορισθεί ένας ειδικά επί της νεότητος, ο οποίος θα έχει και την ευθύνη του τομέα.
Β) Σε Μητροπολιτική βάση, να υπάρχη ο επικεφαλής του νεανικού κατηχητικού έργου, ο οποίος θα τελή υπό τον Επίσκοπον, που φέρει την κατ' εξοχήν ποιμαντικήν ευθύνην εις την επαρχία του.
Γ) Να υπάρξει μια επίσημος συνοπτική και εύληπτος κατήχησις, που να περιλαμβάνει όσον τον δυνατόν την διδασκαλίαν της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας εφ' όλων των θεμάτων.
Δ) Να καθιερωθούν τακτικές συναντήσεις στελεχών για την ανταλλαγήν πείρας, την αξιοποίησιν προωθημένων βημάτων και την ανάληψιν κοινών προσπαθειών.
Εδώ θα τολμήσω να γίνω λίγο καυστικός.
- Το ότι δεν έχομεν προσδώσει στην ενορία, τον χαρακτήρα της οικογένειας και της κοινωνίας των προσώπων, είναι δική μας παράλειψις.
- Το ότι δεν έχομε μεταδώσει το γνήσιον πνεύμα του Χριστού, και δεν το διδάσκωμεν όσο πρέπει είναι δική μας αποτυχία.
- Το ότι σε πολλές περιπτώσεις προτιμήσαμε να σιωπήσωμεν ενώπιον φαινομένων κοινωνικής έκπτωσις είναι δική μας ευθύνη.
- Το ότι ανεχτήκαμε να γίνεται η Εκκλησία ενίοτε κέντρον εξουσίας, και όχι φάρμακον αθανασίας, είναι ιδική μας εντροπή.
- Είναι ακόμη λοιπόν καιρός να αφυπνισθεί η εκκλησία, και οι ταγοί της να κάμψουν τον αυχένα, και να πορευθούν και συμπορευθούν με την επιταγή της θέσεωςτων μελών της Εκκλησίας.
- Χρειάζεται να εργαζώμεθα με ιδιαίτερον ζήλον και αγάπην, δια να έρχωνται τα παιδιά εις το Κατηχητικόν Σχολείον. Να έχωμεν επικοινωνίαν με τα σπίτια των, με το σχολείον των, και προσωπικά με το κάθε παιδί. Να πείσωμεν το παιδί να προσέρχεται ευχαρίστως εις το Κατηχητικόν Σχολείον. Να το θέλει, να το αγαπά.
- Δια να επιτύχει το Κατηχητικόν Σχολείον τους σκοπούς του, είναι μεγάλη ανάγκη να στηρίξει την όλην του εργασία σε ένα είδος καλομελετημένου σχεδίου. Το κυριώτερο δε σημείο του σχεδίου αυτού, είναι το λεγόμενον Αναλυτικόν Πρόγραμμα. Σκοπός του προγράμματος αυτού, είναι να καθορίζει την ύλην ήτις πρόκειται να διδαχθή, ως και τα άλλα μέσα με τα οποία πρόκειται να πραγματοποιηθούν οι σκοποί της Κατηχητικής Παιδείας.
- Ένας πόλος έλξεως, πάντα μέσα στα πλαίσια του πνευματικού χαρακτήρα του Κατηχητικού Σχολείου, είναι απαραιτήτως και η ψυχαγωγία των παιδιών, ούτως ώστε να προσδίδεται στο παιδί μεγαλύτερη ώθησις, για να προσέρχεται στο μάθημα με μεγαλύτερη όρεξη. Είναι δυνατόν να δημιουργηθούν διάφορες αθλητικές δραστηριότητες όπως: (επιτραπέζιος αντισφαίρισις, volleyball κλπ).
- Επίσης μια ευγενική και θρησκευτική κίνησις εκ μέρους των κατηχητικών, είναι η δημιουργία σε κάθε ενορία μιας παιδικής χορωδίας, της οποίας τα μικρά παιδιά με τις γλυκόηχες φωνές τους θα πλαισιώνουν τα αναλόγια τις Κυριακές και θα ψάλλουν ορισμένους ύμνους όπως: «ταις πρεσβείες της Θεοτόκου, Σώσον ημάς Υιέ Θεού, Σε Υμνούμεν κλπ), καθώς και θα απαγγέλουν το Σύμβολο της Πίστεως και το Πάτερ Ημών».
- Δια να δυνηθώμεν λοιπόν να κρατήσωμεν το έργον του Κατηχητικού Σχολείου, όσον το δυνατόν υψηλότερα μπορούμε, χρειάζεται να δαπανήσωμεν χρήμα και χρόνον, ως και προσωπικάς θυσίας, άνευ των οποίων θυσιών, δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί ο απώτερος σκοπός της Κατηχήσεως.
Ο Κατηχητής εις τον οποίον ανετέθη η τιμητική, και θεοφιλής αυτή αποστολή οφείλει να προχωρήσει εις τον αγώνα, δια να κατακτήσει την παιδικήν ψυχήν. Η αγνή παιδική ψυχή, χωρίς την προσεκτικήν έρευναν, σχηματίζει τα δικά της σύμβολα, τα οποία πολλάκις συγκρούονται με τα αληθινά της Ορθοδόξου Πίστεως μας.
Τα παιδιά ηλικίας 10-12 ετών, ίσως και περαιτέρω, έχουν ελλειπή θρησκευτική αγωγή, καθ' ότι εβαπτίσθησαν εις νηπιακήν ηλικίαν, και ως εκ τούτου οφείλει η Εκκλησία να γεμίσει τις πνευματικές τους μπαταρίες, με τα ζείδωρα νάματα της Θείας Πίστεως και λατρείας.
Οφείλει η Εκκλησία, να παρουσιάσει εκείνα τα Σύμβολα, τα οποία θα μαγνητίσουν την καρδιά των παιδιών, και θα κατακτήσουν την προσοχήν των. Ο αγώνας της Εκκλησίας δια των Κατηχητικών Σχολείων, δεν διεξάγεται τόσον δια το παρόν, αλλά δια το μέλλον.
Οι δυο πυλώνες που οφείλει να στηρίζεται ο κατηχητής, είναι η θερμουργός διάθεσις, και η άοκνος προσπάθεια. Τα δε μαθήματα να έχουν μυσταγωγικόν χαρακτήρα.
Υπάρχουν γνωστές μαρτυρίες ατόμων που πήγαιναν στο Κατηχητικόν Σχολείον, και γέμισαν τις πνευματικές τους μπαταρίες, και αποσκευές, με εφόδια και εχέγγυα, και πλούτισαν τις καρδιές τους με Χριστιανικό παλμό, και έγιναν Κληρικοί, Θεολόγοι, Ιεοκήρυκες, Επίσκοποι, Επιστήμονες Πολιτικοί.
Αναφέρει η Ιστορία, ότι ο Ρουζβελτ, Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, είχε στολίσει το ιδιαίτερο γραφείον του, με τις εικόνες που έπαιρνε, όταν πήγαινε στο Κατηχητικόν Σχολείον, και με καμάρι τις έδειχνε στους επισκέπτες του.
Ο ίδιος έλεγε: ΄΄ Μου υπενθυμίζουν τις αποφάσεις που έλαβα για όλην μου την ζωή΄΄.
Εδώ οφείλω να αναφέρω, ότι επιτελείται ένα ευγενές έργο ποιμαντικού περιεχομένου, με κύριον μέλλημα την προώθησιν αυτού του Κατηχητικού έργου. Όλες οι Ενορίες της Τριπόλεως και γενικά της Επαρχίας Μαντινείας και Κυνουρίας, με επικεφαλής Ιερέα, ορισθησομένου υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Αλεξάνδρου, και με την αγαθήν βούλησιν κατηχητριών μετ' εμπόνου φερεπονίας, παρουσιάζουν ένα αρκετά ικανοποιητικόν έργον.
Λειτουργούν τα μέσα Κατηχητικά Σχολεία, με παιδιά ηλικίας 7-12 ετών, που αποτελούν και το νέον φυτώριον. Επίσης τα ανώτερα, οι λεγόμενες, ΄΄μαθητικές συντροφιές΄΄, με υπευθύνους τους Πανοσιλογιωτάτους Αρχιμανδρίτας.
Κορυφαίον επίτευγμα της Ιεράς Μητροπόλεως θεωρείται το απογευματινόν κήρυγμα καθ' εκάστην Κυριακήν, από την Κυριακήν του Σπορέως, έως τέλος Μαΐου, εις τον Μητροπολιτικόν Ιερόν Ναόν Αγίου Βασιλείου Τριπόλεως.
Με την επιμέλειαν και φροντίδα των ευλαβών Ιερέων και κ. Κατηχητριών, τελούνται εκδηλώσεις (Χριστούγεννα, Πάσχα), με εκκλησιαστικούς ύμνους και τραγούδια, με επισκέψεις στα ευαγή ιδρύματα της Ιεράς Μητροπόλεως (Οίκος Τυφλών, η Αγία Παρασκευή, Δεκάζειον Γηροκομείον Τριπόλεως) για να απαλύνουν τον πόνο των τροφίμων, δίδοντας των δύναμη και κουράγιο.
Ο Σεβασμιώτατος έχει καθιερώσει επίσημη την έναρξη του Κατηχητικού έργου, μετ' Ιεράς Ακολουθίας του Αγιασμού, εις τον Μητροπολιτικόν Ιερόν Ναόν. Επί τη λήξη του, όλα τα Κατηχητικά Σχολεία με τους Κατηχητάς σε κοινή Τράπεζα Πνευματικών Κέντρων της Ιεράς Μητροπόλεως.
Η Ιερά Μητρόπολις για να τονώσει και κεντίσει έτι περισσότερον το ποιμαντικό της έργο, διατηρεί Σχολήν Βυζαντινής Μουσικής δια την συνέχισιν της πατρώας Εκκλησιαστικής μουσικής από καλλικελάδους Ιεροψάλτας.
Σύμφωνα επίσης με την τεχνολογικήν εξέλιξιν, λειτουργεί τμήμα Ηλεκτρονικών Υπολογιστών, για την εκμάθησιν προγραμμάτων, σε παιδιά που έχουν την έφεσιν προς τούτο.
Είναι παγκοίνως γνωστόν ότι οι καιροί που διερχόμεθα είναι λίαν χαλεποί, και η Εκκλησία μας βάλλεται ποικιλοτρόπως και παντιοτρόπως.
Χρειάζεται λοιπόν περαιτέρω ενίσχυσις του Κατηχητικού Έργου, για να αντισταθώμεν στις συνεχιζόμενες προκλήσεις από ανερυθρίαστους ψευτοκουλτουριάρηδες νεωτεριστάς, που προσπαθούν να σπιλώσουν και τρώσουν το πολυσχιδές έργον της Εκκλησίας.
Η Εκκλησία όσον βάλλεται τόσον νικήτρια εξέρχεται, με τον στέφανον της δόξης, αν και πρότερον εδέχθη το ακάνθινον στέφανον.
Ευχόμεθα εκ μέσης καρδίας καλό και καρποφόρο τον νέον Κατηχητικόν Έργον, του Κατηχητικού Σχολείου της Ιεράς μας Μητροπόλεως.
Δημοσίευση σχολίου